Miasto Tczew od wielu lat prowadzi politykę zrównoważonej mobilności mającą na celu zachęcenie mieszkańców do częstszych podróży pieszych, autobusem i rowerem, kosztem rzadszego przemieszczania się samochodem. Codzienne dojazdy samochodem stanowią wygodną formę docierania do celu, jednak stale zwiększająca się liczba samochodów na drogach, wydłuża czas przejazdu i utrudnia znalezienie miejsca parkingowego. Ponadto ta “wygoda” ma swoje konsekwencje, zarówno środowiskowe jak i zdrowotne dla mieszkańców i całego miasta.
W 2019 roku pioniersko przeprowadziliśmy badanie mobilności uczniów szkół podstawowych z terenu miasta Tczewa. Badanie przeprowadziliśmy w 12 szkołach na 3566 uczniach, co stanowiło 66,3% spośród 5378 uczących się w badanych szkołach. Ankietę przeprowadzono w 9 szkołach publicznych i 3 niepublicznych. Badanie było realizowane we współpracy Urzędu Miejskiego w Tczewie z Wydziałem Nauk o Ziemi Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Wyniki tamtego badania ujawniły nam problem jaki występuje wśród najmłodszej grupy badanych dzieci. Mianowicie prawie 40% dzieci z klas pierwszych jest dowożonych do szkół samochodem. W klasach drugich i trzecich wynik był podobny. Dopiero od klasy czwartej wskaźnik spadał do poziomu ok. 20% i tak utrzymywał się do zakończenia edukacji w szkole podstawowej. Czemu uznaliśmy to za problem?
Docieranie do szkół i przedszkoli przez dzieci w sposób zrównoważony czyli pieszo, rowerem, hulajnogą czy autobusem, niesie za sobą liczne korzyści. Spacery dają możliwość spędzenia czasu z opiekunem, a także dostrzeżenia szczegółów niewidocznych zza szyby samochodu (zjawisk przyrodniczych, elementów architektury itp.). Dzieci potrzebują codziennej dawki czasu aktywnie spędzonego na dworze – codzienne spacery/dojazdy rowerem czy hulajnogą mogą im to zapewnić i pozytywnie wpłynąć na zdrowie i sprawność fizyczną. Dodatkowo, dzieci poznają miasto oraz uczą się orientacji w przestrzeni, co pomaga w nabieraniu samodzielności w codziennych czynnościach. Ponadto rezygnując z dojazdów samochodem do szkoły i przedszkola, sprawiamy, że okolice placówek oświatowych są bezpieczniejsze i bardziej przyjazne dla dzieci, bo nie są zastawione parkującymi czy wykonującymi różne manewry autami. Czemu część rodziców dowozi swoje dzieci samochodem do szkoły? Ponieważ pod szkołą w godzinach porannych jest niebezpiecznie z uwagi na dużą liczbę samochodów jakimi przyjeżdżają rodzice ze swoimi dziećmi. Paradoks prawda?
Dziecko czerpie wzorce z zachowań rodziców, a im starsze to dodatkowo z zachowań kolegów z podwórka, ze szkoły i innych dorosłych którzy je otaczają. Najmłodsi czyli właśnie dzieci przedszkolne oraz szkolne z klas 0-3 często powielają zachowania rodziców, chłoną od nich wzorce zachowań jak gąbka. Jeżeli zostaną od najmłodszych lat nauczone, że wszędzie codziennie należy po mieście poruszać się samochodem to jakie przyzwyczajenia transportowe będą mieli jako dorośli? Czy wybiorą przejażdżkę autobusem albo rowerem? Szanse na to są o wiele mniejsze.
Wyniki tamtych badań natchnęły nas do stworzenia dedykowanej kampanii skierowanej do dzieci przedszkolnych oraz szkolnych z klas 0-3. Kampania MIŁO! w mieście powstała w oparciu o dobre wzorce z Wiednia, gdzie z powodzenie od lat funkcjonuje podobna inicjatywa. W naszym mieście kampania jest realizowana od 2021 roku. W tym roku odbywa się jej 4 edycja. Uczestniczy w niej 18 placówek edukacyjnych, w tym 10 przedszkoli i 8 szkół.
Rok temu postanowiliśmy sprawdzić czy coś się zmieniło w zachowaniach komunikacyjnych dzieci ze szkół podstawowych w naszym mieście. Ponownie we współpracy z Wydziałem Nauk o Ziemi Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu przeprowadziliśmy badanie mobilności uczniów szkół podstawowych z terenu miasta Tczewa. Badanie było realizowane w maju 2023 roku i uczestniczyło w nim 3674 uczniów i uczennic z 11 szkół, w tym 9 publicznych i 2 niepublicznych. Jak widać zastosowaliśmy identyczną próbę jak w 2019 roku. Ankieta również brzmiała tak samo.
Celem przeprowadzonego badania było tak jak w 2019 roku wskazanie, z jakich środków transportu korzystają uczniowie szkół podstawowych w Tczewie na co dzień w dojazdach do szkoły oraz z jakich środków transportu chcieliby w ramach tych dojazdów korzystać. W związku z tym, że było to drugie tego typu badanie w Tczewie, celem było również porównanie wyników z badaniem z 2019 roku.
Jak więc wyglądają wyniki badania i jak wypadają one w porównaniu z 2019 rokiem? Czy coś się zmieniło?
W ciągu 4 lat tj. między 2019 a 2023 rokiem, nastąpił spadek dzieci dowożonych samochodem do szkół podstawowych w Tczewie aż o 8 pkt procentowych! Ponadto wzrósł udział docierania do szkoły pieszo z 44% do 49,8% czyli prawie o 5 pkt procentowych. Nieznacznie wzrosło docieranie rowerem oraz na hulajnodze. Widać w tym zakresie, że dalej potrzebujemy lepszej i bezpieczniejszej infrastruktury rowerowej oraz bezpieczniejszej przestrzeni wokół szkół. Nastąpił również wzrost różnych form docierania o ponad 5 pkt procentowych. Różne formy to system mieszany np. 2 dni autem, 1 dzień rowerem i 2 dni pieszo. Różnorodność jest istotna.
Badanie jasno pokazuje, że ogromna większość nie dociera samochodem do szkół więc przestrzeń wokół szkoły musi być dostosowana głównie do dzieci poruszających się pieszo.
Bardzo nas cieszy, że mniej dzieci jest dowożonych pod samą szkołę. Rezygnując z dojazdów samochodem do szkoły i przedszkola, sprawiamy, że okolice placówek oświatowych są bezpieczniejsze i bardziej przyjazne dla dzieci, bo nie są zastawione parkującymi czy wykonującymi różne manewry autami. Wpłynie to też na lepszą jakość powietrza wokół szkół i przedszkoli.
Tak jak już wspomnieliśmy powyżej, wyniki badania z 2019 roku ujawniły nam problem związany z tym, że duży odsetek tych najmłodszych uczniów jest dowożonych samochodem do szkoły. Prawie 40% dzieci z klas pierwszych i drugich, ponad 30% z klas trzecich.
Badanie z 2023 roku pokazuj nam jak duża zmiana zaszła w tej materii. W klasach pierwszych procent dzieci dowożonych samochodem do szkoły spadł o 18 pkt procentowych! W klasach drugich o 23, a w klasach trzecich o 17 pkt procentowych. W starszych klasach też nastąpił spadek, już nie tak ogromny, ale zmiana również jest widoczna. Najmniejsza różnica występuje u uczniów z klas ósmych.
Na tę ogromną zmianę miało zapewne wpływ kilka czynników, ale jesteśmy pewni że jednym z nich była nasza kampania MIŁO! w mieście, która jest skierowana do dzieci przedszkolnych oraz szkolnych z klas 0-3. To tylko pokazuje jak ważne są poza samą infrastrukturą, działania edukacyjno-informacyjne ponieważ one realnie mogą wpływać na zmianę naszych przekonań zachęcając do zmiany zachowań komunikacyjnych.
Poniżej znajdą Państwo również zestawienie danych co do zmiany w samych szkołach. Pierwsze dwa wykresy pokazują strukturę codziennych dojazdów uczniów do szkół w 2023 roku, a drugi w 2019 roku. Dalej prezentujemy wykresy dla każdej ze szkół osobno porównując wyniki z obu badań. Zachęcamy do sprawdzenia szkoły Państwa dziecka.
Na koniec pokażemy Państwu co o docieraniu samochodem czy rowerem do szkoły, myślą same dzieci. Poniżej preferowane środki transportu jakie wybrałyby dzieci gdyby decyzja należała tylko do nich. Widać zależność między spadkiem faktycznego dowożenia dzieci samochodem do szkoły, a ich chęcią do wyboru tego środa transportu gdyby decyzja należała do nich. Cieszy również wyższa niż 2019 roku chęć do docierania rowerem i pieszo do szkoły, wzrost odpowiednio o 4 i 5 pkt procentowych. Przyszłość maluje się w dobrych barwach.
